TRABZON --- AYASOFYA KİLİSESİ --- MÜZE & CAMİİ

Türkiye’de Trabzon'da bulunan ve en önemli geç dönem Bizans eserlerinden biri kabul edilen AYASOFYA'nın bir bölümü 2013 yılından itibaren freskler kapatılarak Camii olarak kullanılmaktadır

Ayasofya, 1260’da Trabzon İmparatorluğunu yöneten Komnenos Hanedanı tarafından Manastır Kilisesi olarak yaptırılmıştır. Fatih Sultan Mehmet’in 1461’deki Trabzon fethinden sonra da kilise olarak kullanılmıştır. 1584’de camiiye dönüştürülmüş ama onarılmadığı için pek kullanılamamış, 1865’de Trabzon’daki Müslüman cemaatin topladığı parayla camii onarılmış ve 1. Dünya Savaşı’na kadar ibadete açık kalmıştır. Ruslar  I. Dünya Savaşı’nda şehri işgal edip Ayasofya’yı hastane olarak kullanınca yine çok hasar gördüğünden 1964’de restorasyonu yapılmış ve müze olarak günümüze kadar gelmiştır

Müze oldukça bakımlı ve güzel bir bahçenin ortasında kare-haç planlı olarak yapılmış ve yüksek bir kubbeye sahiptir 

En iyi korunmuş durumda olan freskler, ana kilise kısmında, batı tarafındaki Narteks'te ve Çan Kulesi'nin şapel kısmındadır

Yapının içinde bulunan ve konularını incilden alan süslemelerin önemli bir bölümü günümüze kadar özelliklerini kaybetmeden gelebilmiştir

 

 Şu anda Ayasofya’nın bir kapısı ibadete gelenler için camii olarak hizmet veriyor. Diğer alanlar ziyaret etmek isteyen herkese açık olduğundan ve fresklerin bir kısmı görülebildiği için de ücretsiz bir müze olarak ziyaret edilmektedir

Ayasofya'nın yeniden camiye dönüştürülmesi sonrası yapının bahçesindeki 33 tarihi eser,Trabzon Müzesine taşınmıştır

Kuzey giriş kapısı üzerindeki kemerde batıdan doğuya doğru dört aziz, Aziz Sabas, Aziz Entini, Aziz Yutimison ve Aziz Teodisyas figürleri oldukça canlı renklerle işlenmiştir

 

 1427 yılında yapılan ÇAN KULESİ Ayasofya'nın batısında bahçede yer almaktadır
 

 Üstün bir işçiliğin görüldüğü Hristiyan sanatının yanı sıra Selçuklu Dönemi İslam sanatının da etkileri görülmektedir. Kuzey ve batıdaki revak cephelerinde görülen geometrik geçmeli bezemeleri içeren madalyonlarla, batı cephesinde görülen mukarnaslı nişler Selçuklu  taş işlemelerindeki özellikleri taşımaktadır

Güney cephesindeki kemerin kilittaşı üzerinde Trabzon'da 257 yıl hüküm süren Komnenos Hanedanı'nın  sembolü olan tekbaşlı kartal motifi bulunmaktadır

 Kubbe ve kasnağı on iki köşelidir. Kubbe monoblok dört mermer sütun, kemerler ve pandantiflerle taşınmaktadır. Yapı ana kubbenin etrafında değişik tonozlarla örtülmüş, çatı farklı yükseklikler verilerek kiremitle kaplanmıştır

Binanın en görkemli cephesi güneyidir. Burada Adem ve Havva'nın yaratılışı kabartma olarak anlatılmış ve fresklerde İncil'den alınmış konular işlenmiştir 

Bazı araştırmacıların görüşlerine göre, astronomi eğitimi de yapılan manastırda, kilise ve kule, kompleksin parçalarını oluşturmaktadır. O yüzden kule'nin astronomi eğitimi için  gök cisimlerini gözlemek gözlemek amacıyla yapıldığı söylenmektedir. İçinde üç kat bölmesi bulunan kule'nin üçüncü kat seviyesinden üstü sonradan yenilenmiştir. Manastırın fonksiyonu bitince, kule bir müddet balıkça feneri ve daha sonra çan kulesi işlevi gördükten sonra da minare olarak kullanılmıştır